zondag 27 maart 2016

505. Max Miller in 'Schaduwspel': Wenen (2)


Aanstaande dinsdag, vlak na Pasen, ligt als alles goed gaat, de nieuwe Eppo bij de abonnees in de bus met daarin de vierde aflevering van Max Miller, Schaduwspel. Hoog tijd dus om nog even stil te staan bij de scenario-technische kant van de derde aflevering.



Aflevering 3 van Schaduwspel bevat ook meteen de laatste scenes die zich in de Oostenrijkse hoofdstad Wenen afspelen Vanaf hier gaat het verhaal namelijk verder in de richting van Tirol. Maar vooralsnog bevinden we ons eerst in de jazzclub waar aflevering twee eindigde. Ondanks Max' ingrijpen is het niet hij, maar ex-biathlonkampioen Roland van der List die een knokpartij tussen Joey en de twee Duitse kleerkasten weet te voorkomen.



En terwijl Van der List de beide Duitsers iets te drinken aanbiedt, komt er ergens op een mobiele telefoon een sms-bericht binnen, waarin wordt opgeroepen 'de Hollander' te laten dansen. Het bericht gaat vergezeld van de waarschuwing: 'Laatste kans!' Het enige dat we nog niet laten zien is op wiens telefoon dit bericht binnenkomt.



Nadien in het hotel lopen de spanningen nog verder op. In eerste instantie de erotische spanning tussen Van der List en teamlid Carina. Ik wilde wel graag een scene schrijven, waarin weliswaar de spanning voelbaar was, maar iedereen zijn kleren nog aanhield. Dit ook omdat we de scene als lezer door de ogen van Max zien. Om de puntjes helemaal op de i te zetten, kreeg ik hulp van Cindy die scenariotechnisch voor de laatste details zorgde:

PAGINA 6:




9. Als Max de hotelkamer binnenstapt, wordt zijn aandacht getrokken door stemmen even verderop op de gang.


JOEY (buiten beeld): Hee, laat me nou toch gewoon met rust.
CARINA (buiten beeld): Maar Joey, schatje…
MAX: ?


10. Joey gooit zijn kamerdeur dicht. Van der List komt van de andere kant naar Carina toe lopen.

VAN DER LIST: Ik geloof niet dat je z'n type bent, liefje.



Pagina 7:




1. Van der List legt zijn handen op Carina's heupen. Carina kijkt Van der List met een verleidelijke blik aan.

VAN DER LIST: Misschien kunnen we onze tijd aangenamer besteden...
CARINA: Mmm...


2. Carina opent de deur van haar kamer en trekt Van der List met haar andere hand met zich mee. Beiden hebben een veelbetekenende blik in hun ogen. Geen tekst.

3. Max loopt peinzend terug naar zijn eigen hotelkamer.
MAX (denkballoon): Die hebben in elk geval een manier gevonden om de spanning af te reageren.


IJsbrand voegde er uiteindelijk ook de laatste tekentechnische details aan toe, waardoor het idee van iedereen zijn kleren aan laten houden net niet helemaal lukte, maar waardoor er wel weer wat extra spanning aan het laatste plaatje van deze scene werd toegevoegd.


Wat er verder die nacht allemaal nog meer in het hotel gebeurd is, zullen we voorlopig niet aan de weet komen. Maar als de volgende ochtend iedereen met huurauto's richting Tirol vertrekt, blijkt de stemming van Joey ten aanzien van de rest van het team er niet beter op te zijn geworden. En die van Max richting Luca evenmin. Joey vertrekt uiteindelijk in zijn eentje met zijn eigen auto. Iets dat hij beter niet had kunnen doen. Hoe dat zo? Dat lees volgende week in de nieuwe Eppo.


Prettige Paasdagen allemaal!

vrijdag 25 maart 2016

504. Retro bruiloft in de Buitensocieteit


Het nieuwe Stad Magazine (nr 12-2016) is uit. Met daarin de zesde en vooralsnog laatste culinaire strip, die IJsbrand en ik in samenwerking met 's Amuse Cateraar voor dit Groningse magazine maken. Het thema deze keer is: retro.  En daarvoor brengen een bezoek aan De Buitensocieteit, het restaurant en evenementenlocatie gelegen aan het Paterswolderse meer. Het echtpaar Trijntje en Egbert, inmiddels 40 jaar samen, vaart in hun bootje langs de Buitensocieteit en zien het bruiloftsfeest dat daar in volle gang is.



Ze halen herinneringen op aan hun eigen bruiloft en komen zo op het idee om die over te doen in de sfeer van de jaren 70. Uiteraard is Ineke helemaal in voor zo'n retro bruiloft. Eén probleem: het echtpaar wil de chateaubriand aan tafel getrancheerd hebben en dat is tegenwoordig niet meer gebruikelijk in de horeca. Maar net als in de vorige strips zorgt het personeel, in dit geval Roald en Tim, voor de oplossing.
Bij het eerste idee voor deze strip, na het overleg tussen IJsbrand en Ineke zou zelfs een oom van Tim, die vroeger ober was geweest en die het trancheren aan tafel nog beheerste voor de oplossing zorgen. Maar tegen de tijd dat de strip ook echt getekend werd, werd toch besloten het eigen personeel voor de oplossing te laten zorgen. Zodat Roald en Tim nu de chateaubriand aan tafel trancheren.
De strip werd uiteraard getekend door IJsbrand en Dick  Heins verzorgde de inkleuring. De laatste plaat van deze strip wordt door s'Amuse Cateraar ook gebruikt voor promotiedoeleinden. Binnenkort waarschijnlijk te vinden op de diverse Facebookpagina's van s'Amuse Cateraar.

zondag 20 maart 2016

503. Max Miller in 'Schaduwsspel': Documenteren


In mijn vorige blogpost over Wenen liet ik zien dat ik in die prachtige stad zeer intensief onderzoek heb gedaan en foto's heb gemaakt. En voor een aantal shots had ik die foto's ook heel hard nodig.



Toch is dat niet altijd het geval. Voor bijvoorbeeld de shots in de gangen van het hotel had ik aan een paar referentiefoto's wel genoeg om geloofwaardige hotelplaatjes te tekenen.


Van een iets ander kaliber was de plaat waarin Max en Co. van het hotel naar de parkeergarage lopen. Toch heb ik mij daarvoor niet heel intensief gedocumenteerd. 


Eén foto van de ingang, met op de achtergrond het hotel, was voldoende om dit shot te kunnen opzetten en tekenen.


Voor de parkeergarage zelf had ik tot slot aan één piepklein fotootje meer dan voldoende om deze shots te tekenen. 


Het komt er dan vooral op aan om voldoende herkenbare beeldelementen toe te voegen aan de 'blokkendoos' die een parkeergarage uiteindelijk toch is. En in dit geval geldt ook dat meer foto's van de situatie ter plekke mij meer hadden beperkt bij het tekenen van deze scene dan dat ze mij hadden geholpen. Uiteindelijk ben je als striptekenaar toch vooral een verhaal aan het vertellen, en niet de exacte werkelijkheid aan het nabootsen.

Voor de puristen onder ons is het wellicht leuk om, als je in Wenen bent, eens ter plekke te gaan kijken en deze te vergelijken met de Weense pagina's. Je zult dan zien dat de pagina's een mix van werkelijkheid en fictie zijn die tezamen de 'werkelijkheid' van mijn stripwereld weergeven. En als dat geloofwaardig is heb ik mij goed van mijn taak gekweten. Ik hoor het graag van jullie.

woensdag 16 maart 2016

502. Max Miller en andere strips in Rijswijk

 
De nieuwe Stripdagen in de Broodfabriek te Rijswijk zijn inmiddels meer dan twee weken achter de rug. Hoog tijd dus om daar eens uitgebreid blogverslag van te doen. Door het Stripschap was ik uitgenodigd om als Donald Duck-scenarist te komen signeren in de Donald Duck-stand op de Stripdagen. Cindy en ik kwamen zaterdag even na negen uur in Rijswijk, waar de Broodfabriek op loopafstand van het station bleek te liggen. En dankzij Dick Heins hadden we ook de tekenaarsingang snel gevonden. De Duckstand bleek een ideale plek te hebben, namelijk vlak naast de bezoekersingang. Je kon hem eigenlijk niet missen.
(Foto: Cindy Horevoorts)

Het eerste uur was ik de enige Duckauteur die de stand bemande, maar daarna kreeg ik al snel gezelschap van collega's als Michel Nadorp. Tim Artz, Jan-Roman Pikula, Maarten Gerritsen en Robbert Damen.

Het Stripschap had gezorgd voor Duckalbums en pockets die even later ook een plekje in de Duckstand kregen. Voor de uitgaven bleek veel belangstelling, al heb ik er als scenarist op zaterdag weinig van mogen signeren. Wat wil je ook met zoveel tekenaars in de stand?
(Foto: Cindy's Horevoorts)
 

Zaterdag was voor mij meer... Max Miller-dag! Opvallend veel belangstelling voor het tweede Max Miller-album: De Orde van de Blauwe Steen. De verkoop daarvan op zaterdag was vooral aan de Max Miller-promotie van Cindy te danken. Maar er waren ook mensen die graag beide albums wilden hebben, zodat ik af en toe ook even richting de Eppo-stand ging om daar Max Miller 1: Moordkunsten te halen.

Rond het middaguur namen we even pauze omdat IJsbrand op het zaalpodium door Ger Apeldoorn geinterviewd zou worden over Max Miller. En uiteraard wilden we daarbij aanwezig zijn. Het werd een interessant gesprek over onder andere de achtergronden, de bekendheid en de thematiek van Max Miller. En natuurlijk kwam ook het nieuwe Max Miller-verhaal 'Schaduwspel' ter sprake. Toen het over de samenwerking tussen tekenaar en scenarist ging, werd ik ineens ook door Ger op het podium geroepen. Zodat het interview op het eind een dubbelinterview werd met deze samenwerking als onderwerp. Een samenwerking die zich nog altijd het best laat samenvatten als: 1+1=3.
(Foto's: Cindy Horevoorts)

IJsbrand deed zaterdag geen geplande signeersessies maar zorgde wel dat degenen die een exemplaar van Achter de schermen van... Max Miller- Moordkunsten besteld hadden dat in Rijswijk af konden halen. En rond ongeveer twee uur signeerde IJsbrand ook nog een aantal Max Miller-album in de Donald Duck-stand.



Tijdens die signeersessie nam ik zelf weer even pauze om de presentatie van de Stripglossy bij te wonen. Een gloednieuw stripmagazine van Uitgeverij Personalia waarvan in Rijswijk het proefnummer te verkrijgen was.
(Illustratie: Hans van Oudenaarden)

Daarna weer terug naar de Donald Duckstand waar IJsbrands signeersessie er inmiddels op zat. Behalve voor Max was er op zaterdag ook belangstelling voor Bob Evers, waarvan ik zowel deel 5: Een overval in de lucht als deel 2: Avonturen in de Stille Zuidzee mocht signeren, voor De verdronken paarden van Ameland en voor "Nieuwe vrienden" waarvan ik op zaterdag meerdere exemplaren van zowel de hardcover als de speciale educatieve editie, de softcover met Anne Frank Krant en werkposter, van tekst en handtekening heb voorzien. Om dan vervolgens mensen door te sturen naar Eric, die in stand van Eppo Stripblad signeerde, en de albums daarna van een tekening voorzag. Dat gebeurde overigens ook andersom.
(Illustratie: Eric Heuvel)

Tussen vier en vijf werd het wat rustiger en gingen de meeste Donald Duck-tekenaars één voor één weer huiswaarts. Langzamerhand tijd om in te pakken dus en iedereen gedag te zeggen om de volgende dag weer terug te keren.

Zondag kreeg ik in de Donald Duckstand onder meer gezelschap van Kees de Boer en zijn dochter Vera en later ook weer van  Tim Artz, die beide dagen zijn signeersessies afwisselde tussen Donald Duck en Tom Poes. De zondag bleek nog meer een Duckdag dan zaterdag. Behalve het jubileumalbum van Katrien mocht ik ook een aantal pockets signeren, waarbij ik de tekeningen op de pagina naast het titelblad wat uitbreidde. Een andere plaats om een tekening te maken is er eigenlijk ook niet in die pockets. Daarnaast heb ik. ook veel Donalds en Kwik, Kwek en Kwak getekend in de diverse schetsboeken. Behalve voor Donald bleef ook de belangstelling voor Max Miller en Nieuwe vrienden onveranderd groot.

Ook Kees de Boer verkocht overigens heel wat van zijn boek '1000 beestachtige goeie moppen' met moppen uit Donald Ducks moppentrommel. Kees en ik wisselden elkaar op zondag ook af in de Duckstand, zodat ik tijd had om de exposities te bekijken en de interview met onder andere Daan Jippes, Remco Polman en Eric Heuvel bij te wonen. Kees op zijn beurt kon dan weer bij de uitreiking van de Stripschapprijs aan Maaike Hartjes zijn, een uitreiking die ik daardoor wel gehoord heb, maar helaas niet gezien.

Aan het eind van de dag werden de Duckalbums en pockets in onze stand weer opgehaald en ingepakt door mensen van het Stripschap en werd voor ons werd het ook langzamerhand tijd om in te pakken en na van iedereen afscheid te hebben genomen weer huiswaarts te keren. Maar al met al twee zeer leuke, gezellige en vooral zeer geslaagde Stripdagen daar in Rijswijk.

Daarom wil ik in de eerste plaats dan ook het Stripschap en in het bijzonder Meerten bedanken voor de uitnodiging de organisatie en de ontvangst tijdens de Stripdagen. Cindy, IJsbrand, Simone, Riccardo, Henrieke, Tim, Michel, Jan-Roman, Robbert, Maarten, Kees, Vera, Fons, Joop, Herman, Wilma, Pascal, Ine, Martine, Guido, Thom, Dick, Eric, Eric, Ed, Mark, Aloys, Anko, Frans, Jeroen, Remco, Jantiene, Daan, Anne-marie en  Gerben voor de gezelligheid in en achter de stand. Dick bedankt voor het wijzen van de juiste route naar de artiesteningang, Ine en Martin voor de lift voor Cindy, Rob voor het parkeren van mijn albums in de Eppo-stand en verder natuurlijk iedereen die op zaterdag en/of zondag in Rijswijk speciaal voor ons en onze strips een bezoekje bracht aan de Donald Duck-stand Hartelijk bedankt allemaal!

zondag 13 maart 2016

501. Max Miller in 'Schaduwspel: Nederland en Oostenrijk


Aanstaande dinsdag  valt bij de Eppo-abonnees Eppo 6-2016 in de bus met daarin de derde aflevering van Max Miller in 'Schaduwspel'. Hoog tijd dus om een blogpost te wijden aan het scenario-technische gedeelte van aflevering 2 in Eppo 5-2016.


De scenes rond Wolvega en de nerveuze wetenschapper op een verlaten brug ergens in Nederland laten zien waarom deze introductie van het personage Wolvega 'in action' beter werkt dan de ontsnappingsscene die we in eerste instantie in gedachten hadden. En we zien meteen ook de reden waarom de geheimzinnige man achter de schermen (we zullen hem voorlopig Mr. X noemen) juist Wolvega inschakelt om 'de Hollander' op andere gedachten te brengen.



4. De auto van de zakenman rijdt weg. Wolvega kijkt hem met papieren in zijn hand in zijn ene en de mobiel in zijn andere hand.

WOLVEGA (denkballoon): …Risico!

5. De Vip-box van buitenaf gezien, eventueel met de silhouetten van Dimitri en Mr. X in zijn stoel achter het raam.


MR. X(onherkenbaar): De Wolf weet zelfs de meest kritieke situatie nog in juiste banen te leiden…

6. Op het tv-scherm is te zien hoe de keeper de puck op het laatste moment stopt. Een onherkenbare Mr. X zet het beeld met de afstandsbediening op dat bepaalde moment stil.

MR. X (onherkenbaar):  We kunnen onszelf geen tweede mislukking veroorloven…

7. Inzetplaatje met een close-up van het tv-scherm.

MR. X (buiten beeld): …iets als dit mag nu niet gebeuren. De belangen zijn te groot…




8. Wolvega ziet vanaf de brug de auto van de zakenman onder de brug door langs de rivier rijden. Geen tekst.



9. Close-up van Wolvega’s mobiel, waarop Wolvega de zendtoets indrukt. Geen tekst.

10. De auto ontploft. Wolvega kijkt vanaf de brug met een tevreden grijns en een harde blik in zijn ogen toe.

GELUID VAN DE ONTPLOFFING: BWAOEM!

WOLVEGA (denkballoon): Elk risico uitsluiten!



11. Dreigende close-up van een onherkenbare Mr. X. We zien de achterkant stoel voor het beeldscherm.

Mr. X (onherkenbaar): … Geloof me, als iemand de Hollander in zo’n korte tijd op andere gedachten kan brengen, is hij het wel!

De scene maakt duidelijk dat Max in het vervolg van dit verhaal te maken krijgt met een nietsontziende tegenstander die geen enkel risico wil lopen wat betreft de opdracht die hij, ongetwijfeld voor veel geld, voor de man achter de schermen uitvoert en genadeloos afrekent met iedereen die hem daarbij in de weg loopt. Kortom, Wolvega is iemand om rekening mee te houden.


Plaatje 8 tot en met 11 van deze pagina vormen trouwens een klein maar mooi voorbeeld van hoe IJsbrand dit grafisch iets anders heeft aanpakt dan ik bij het schrijven van dit scenario in gedachten had en hoe  toch alles verhaaltechnisch nog steeds helemaal klopt. Later in het verhaal zullen we meer van dit soort voorbeelden tegenkomen en dan ook groter dan dit.


Van Nederland op pagina 4 gaan we naar het Oostenrijkse Wenen op pagina 5, waar we Max en Eva terugvinden in de Bermudadriehoek, een bekend uitgaanscentrum in Wenen. In tegenstelling tot IJsbrand ben ik zelf niet in Wenen geweest, maar heb alle info van het internet geplukt. Wat het uitgaanscentrum bij uitstek is in Wenen werd al snel duidelijk. En vandaar werkte ik verder met de plattegrond van Wenen om in deze wijk een geschikte uitgaanslocatie voor Max en Eva te vinden. Na overleg met IJsbrand viel de keus op een jazz- of loungeclub waar Wenen, naast de bars en disco's uit de Bermudadriehoek ook om bekend staat. Al gauw vond ik afbeeldingen van zo'n Weense jazzclub op het internet die ook nog op loopafstand lag van de plaats waar ik het hotel van Max en Eva bedacht had. Uiteindelijk veranderde dat natuurlijk allemaal door IJsbrands bezoek aan Wenen.


Voor het verhaal maakt het echter niet precies uit waar het hotel of de jazzclub gevestigd is. Deze scene is immers vooral bedoeld om Max, en daarmee ook de lezers, kennis te laten maken met de rest van het biatlonteam van Eva en Luca. En we zien hoe een flink gehumeurde Joey zichzelf steeds verder in de nesten lijkt te werken.


Maar ook hier geldt: niet alles is wat het lijkt. En of Max nog iets aan Joey's moeilijkheden met twee Duitse kleerkasten kan veranderen, dat lees je aanstaande week in Eppo.


Wordt vervolgd.

maandag 7 maart 2016

500. Max Miller in 'Schaduwspel': Wenen

Als je als stripmaker gebruikt maakt van bestaande locaties, dan is het op z'n minst zeer wenselijk om ter plekke te gaan kijken en foto's te nemen. 
Natuurlijk kun je op internet heel veel foto's van verschillende plekken op aarde vinden, maar alleen door zelf naar een specifieke plek te reizen kun je als tekenaar 'voelen' hoe het er uit ziet, en hoe de verhoudingen van de verschillende beeldelementen ten opzichte van elkaar zijn. Denk hierbij maar eens aan Amsterdam: de Amsterdamse Grachten zijn smal en de straten aan weerszijden krap. Dat kun je in principe ook wel zien op foto's, maar je ervaart het pas als je er zelf bent. Ben je als tekenaar nog nooit in Amsterdam geweest en baseer je je op internetfoto's en Google streetview, dan kun je makkelijk in de fout gaan door de grachten en straatjes net iets te breed te maken, waardoor je de mogelijkheid om het specifieke gevoel van de Amsterdamse grachten in beeld te brengen verliest; een gemiste kans op authenticiteit.

Voor het Max Miller verhaal 'Schaduwspel' ging ik daarom naar Wenen om ter plekke rond te struinen, de omgeving te 'voelen', en vooral ook om veel foto's te maken die thuis als referentiemateriaal bij het tekenen zouden kunnen dienen.


In Wenen liep ik bepaald niet zomaar wat rond; ik had op basis van het synopsis al een goed beeld van de verschillende locatie die we nodig zouden (kunnen) hebben, en dus had ik thuis al een uitgebreid 'boodschappenlijstje' opgesteld.
De eerste locatie bezocht ik al direct na mijn aankomst in Wenen. Omdat Max en Eva aankomen met de ICE ging ik naar de Westbahnhof, waar de ICE's uit Duitsland aankomen. Op de perrons had ik mazzel: er stond net een ICE naar Duitsland klaar. Een uitgelezen kans om zowel het exterieur als het interieur (met restauratie rijtuig) te fotograferen.


De markante gevel van het station fotografeerde ik zowel 's avonds, als de volgende ochtend bij daglicht (voor de noodzakelijke details).
Daarnaast maakte ik ook foto's die niet direct op mijn boodschappenlijstje stonden, zoals de stationshal, de trappen en de horeca in de stationshal. En alhoewel ik deze beelden uiteindelijk niet gebruikte in de strip, was dit voor het 'gevoel' wel belangrijk, want hiermee kon ik wel de juiste sfeer tekenen.


Zowel de foto's van ICE als van de voorkant van het station kon ik goed gebruiken bij het tekenen van de laatste strook van pagina 2.


Max, Eva en Luca reizen vervolgens via de Neubaugürtel naar Hotel Regina nabij de Votiv Kirche. 


Deze brede ring is trouwens een goed voorbeeld van wat ik hierboven beschreef over de grachten van Amsterdam. Op de foto's is goed te zien dat deze ringweg breed is. Echter, pas als je er zelf bent geweest weet je pas echt goed hoe breed die wel niet is en kun je dit gegeven verwerken in de tekeningen.


Hotel Regina aan de Rooseveltplatz is trouwens niet zomaar gekozen, want tijdens mijn verblijf in Wenen was dit hotel mijn uitvalsbasis.


En als je ter plekke uitlegt dat je striptekenaar bent en het hotel graag in je nieuwe verhaal wilt verwerken, krijg je meestal alle medewerking bij het maken van foto's... 


...waaronder de hotellobby. Die hotellobby tekende ik, samen met de gangen en de kamers in de volgende aflevering in Eppo, dus met alle plezier in het verhaal.


Op pagina 5 begeven Max, Eva en de andere bijfigureren in dit verhaal zich naar Die Bermudadreieck. Oorspronkelijk een Joodse wijk, nu vooral bekend vanwege de vele uitgaansgelegenheden met live muziek.


In deze wijk ging ik op zoek naar karakteristieke beelden die goed de look and feel konden weergeven. 


In eerste instantie deed ik dat door gewoon maar wat rond te lopen en lukraak foto's te maken...


...wat beslist een mooie verzameling beelden opleverde die ik later zou kunnen gebruiken in het tekenwerk voor 'Schaduwspel'.


Hierbij denk ik niet alleen maar aan de locaties voor de strip, maar ook aan eventueel aanvullend tekenwerk, zoals covers, prenten e.d.


En natuurlijk de nodige gevels van muziektentjes...


...al kon ik in eerste instantie niet de Jazzclub vinden die op mijn boodschappenlijstje stond.


Al redelijk snel kwam ik terecht bij de Ruprechtsplatz.


Niet alleen is het middeleeuwse kerkje het oudste nog bestaande gebouw in Wenen (wat erom vraagt om getekend te worden), ook in de trappen er naar toe zag ik een perfect beeld voor de openingsplaat van deze scene.


De trappen bij de kerk fotografeerde ik dan ook uitgebreid van alle kanten, om er later thuis een goede compositie van te kunnen maken.


Bleef nog één puntje over: die Jazz club had ik nog steeds niet gevonden. Vol goede moed ging ik de wijk weer in, op zoek naar een Jazz club. Maar na nogmaals de wijk doorkruist te hebben had ik nog steeds geen jazzclub gevonden.


Weer terug bij de Ruprechtsplatz besloot ik de Jazz club dan maar zelf te situeren aan dit pleintje. Daarvoor was het nodig om toch nog een paar aanvullende foto's te maken. En toen vond ik alsnog 'mijn' Jazz club, gewoon op de locatie waarvan ik eerder die middag al had besloten dat ik dit decor zeker ging gebruiken in het verhaal.


Deze Jazz club is dus (bij toeval) ook ontleend aan de werkelijkheid.


Het interieur van de Jazzclub in de strip heb ik trouwens ook gebruikt als basis voor de scenes in de club, getuige bovenstaande foto van het interieur.


Maar hier heb ik mij, omwille van de handeling van het verhaal, wel iets meer vrijheden veroorloofd dan bij de buitendecors. En dat kan ook, want hoezeer ik ook de sfeer van echtheid op wil roepen in mijn tekeningen, uiteindelijk ben je als stripmaker bezig met het vertellen van een verhaal en niet met het schrijven van een (rijkelijk) geïllustreerde reisgids. Een aanpassing of vertekening van de werkelijkheid (of beter gezegd: het creëren van je eigen werkelijkheid) doe je gewoon als het verhaal erom vraagt.
En dat laatste gegeven geeft gelijk weer de relativiteit van documenteren ter plaatse aan: als het erop aan komt en je kunt niet ter plekke gaan kijken, dan verzin je het gewoon bij elkaar...